Toen ik samen met mijn dochter de ruimte betrad van Yayoi Kusama’s “Infinity Mirror Room: Gleaming Lights of the Souls, 2008”, werden we omarmd door een zee van schitterende lichtjes die zich in alle richtingen uitstrekte. Mijn dochter keek op naar de duizelingwekkende reflecties en zei met een diepe uitslaande zucht: โ€œWauw, wat een mooie toverdoos!โ€ Haar directe reactie belichaamde perfect de magie die Kusamaโ€™s kunstwerk bij mij teweeg bracht.

Terwijl ik samen met haar in de toverdoos stond, verdween de drukte van de buitenwereld. De constante stroom van prikkels en afleidingen leken vrijwel direct te verdwijnen, en we bevonden ons in een mystieke ruimte. Alsof er even een deur hadden geopend naar een ander universum.

Kusama’s Infinity Mirror Room maakt gebruik van spiegels en lichtjes om een eindeloze reflectie te creรซren die zowel indrukwekkend als onwerkelijk is. Terwijl ik daar sta, voel ik hoe de ruimte zich om mij heen uitbreidt, uitrekt naar een onbegrensd heelal. De wanden, volledig bedekt met spiegels, vermenigvuldigen de lichtjes tot in het oneindige, waardoor het lijkt alsof er geen begin en geen einde is. Ik voel me overgeleverd aan een oneindig grote ruimte, alsof ik op het punt sta op te gaan in het niets, zodat er niets van mij overblijft.

Deze ervaring raakte diepgaande thema’s die ook bij Michaux te vinden zijn: de mystieke ruimtevaart en het gevoel van overgave aan het oneindige. Terwijl we door de ruimte zweefden, voelde ik een bijna sacrale openbaring van het oneindige. Mijn dochter en ik werden beiden ondergedompeld in een ruimte die ons, zoals Michaux het beschrijft, een euforisch en extatisch gevoel gaf. Het leek alsof het licht van de oneindigheid ons verwarmde en de ruimte om ons heen transformeerde tot iets heiligs en betoverends.

Het is een tegenhanger van het gevoel wat ik ook zo ken, namelijk de andere kant van de oneindigheid – een potentieel gevoel van angst en vervreemding. Het kan immers een duistere afgrond lijken, zoals Blaise Pascal beschreef: โ€œHet eeuwige zwijgen van de oneindige ruimten jaagt mij angst aan.โ€ De oneindigheid van Kusamaโ€™s ruimte kan aanvankelijk ontmoedigend lijken, als een zwart gat dat alles in zichzelf trekt. Het lijkt alsof elke oriรซntatie en richting verloren gaat tegen de achtergrond van deze eindeloze ruimte.

Kusamaโ€™s kunstwerk leert me dat deze ruimte meer is dan een visuele illusie; het biedt een rijke ervaring die zowel rustgevend als overweldigend kan zijn. Het laat me zien dat zelfs in de diepste duisternis de helderste verlichting kan ontstaan.

Wil je daar meer over lezen? Ik heb er onderzoek naar gedaan en een paper over geschreven in opdracht van de School voor Systemisch bewustzijn, namelijk ‘De laatste verlichte kamer’.

Download mijn paper hier: https://defenomenoloog.nl/de-laatste-verlichte-kamer/