Spreken is niet zomaar communiceren. Spreken is scheppen.
Wat gebeurt er met ons als we รฉcht oprecht en vrijmoedig spreken? Niet gewoon praten om gehoord te worden, maar spreken vanuit een diepere waarheid, zonder maskers, zonder angst? Dit was de kern van de eerste dag van de workshopreeks Vrijmoedig Spreken met Mattias Desmet.
Ik merkte al snel hoe dit thema me raakte. Want als ik eerlijk ben, heb ik een lange tijd niet vrijmoedig gesproken. Al van jongs af aan hoorde ik:
“Je maakt het te moeilijk.” “Waarom stel je altijd zulke ingewikkelde vragen?” “Jenya, maak het niet zo complex.” “Doe maar niet, nu lijk je net op die gek.”
En dus begon ik te twijfelen. Maak ik het echt te complex? Doe ik nou zo moeilijk? Ben ik gek? Mijn vragen en gedachten verdwenen niet, maar ik gaf ze geen stem meer. De verduistering van mijn lichaam zette in met deze onzekerheid en zelfcensuur.
Langzaam begon ik te begrijpen dat sommige vragen en gedachtes niet welkom waren. Niet omdat ze fout waren, maar omdat ze iets openbraken. Ze doorbraken de ideaalbeelden. Ze perforeerden door het ideaalbeeld en door zo’n gaatje gaat het resoneren. En niet iedereen wil dat.
Desmet liet mij voelen en begrijpen hoe spreken niet alleen onze gedachten uitdrukt, maar ons ook vormt. Zoals hij vraagt:
Wat verlies je als je stopt met spreken vanuit je innerlijke wereld?
Dit is geen metafysische abstractie, maar een tastbare realiteit. Toen ik als kind besefte dat iedereen zijn eigen waarheid heeft, werd daar afkeurend op gereageerd. Alsof ik iets verkeerds zei. Alsof er รฉรฉn waarheid was, vastomlijnd en eenduidig.
Parrhรชsia: De kunst van moedig spreken
De oude Grieken kenden een woord voor moedig spreken: parrhรชsia. Michel Foucault beschreef het als een ethische daad. De moed hebben om de waarheid te zeggen, zelfs wanneer dit risicoโs met zich meebrengt. Parrhรชsia is geen vrijblijvend โeerlijk zijnโ, maar een daad van integriteit.
Vrijmoedig spreken vraagt kwetsbaarheid en moed tegelijk. Het betekent niet dat je alles zomaar โeruit gooitโ. Het betekent dat je niet terugdeinst wanneer iets gezegd moet worden.
In de workshop werd pijnlijk duidelijk hoe zeldzaam en noodzakelijk dit soort spreken vandaag is. Hoe vaak spreken we werkelijk zonder onszelf te censureren? Hoe vaak zeggen we iets omdat we denken dat het โjuistโ is, en niet omdat het โwaarโ is?
Ik besefte dat vrijmoedig spreken niet alleen een ethische keuze is, maar ook een innerlijke oefening. Het betekent:
๐น Mijn binnenwereld voor waar aan nemen.
๐น Bereid zijn uitgesloten te worden.
๐น Niet spreken om gelijk te krijgen, maar om in en met waarheid te zijn.
Dat is soms rete-spannend. Maar het is ook een terugkeer naar een manier van zijn in de wereld die ik ooit heb laten liggen.
Van ego naar ziel: de twee talen van de mens
Desmet introduceerde het idee dat we in twee-talige cycli gevangen zitten. De eerste cyclus is die van het ego en het rationele begrijpen. Dit is de taal van analyse, argumenten en logica. Belangrijk, maar beperkend als we erin vastzitten.
De tweede cyclus is die van de ziel en de resonantie. Hier wordt taal niet alleen een drager van informatie, maar ook van betekenis en verbinding. Dit is het domein waarin vrijmoedig spreken zijn kracht vindt. Hier gaat het niet om โgelijk krijgenโ, maar om waarachtig zijn.
Ik besefte tijdens de oefeningen hoe vaak ik had geprobeerd mijn waarheid te passen in de eerste cyclus, terwijl wat ik eigenlijk zocht zich alleen in de tweede kon ontvouwen. Sommige woorden zijn niet bedoeld om te overtuigen, maar om te laten ontstaan.
Ik heb jarenlang gedacht dat het probleem bij mij lag โ dat ik anders moest spreken, mijn denken moest verzachten, niet zo moeilijk moest doen. Maar misschien was het niet mijn spreken dat ’te complex’ was, maar de ruimte waarin het moest passen te klein.
Vrijmoedig spreken als oefening in oprechtheid
De eerste oefeningen in de workshop waren confronterend. Wat gebeurt er in je lichaam als je waarheid spreekt of als je liegt? Hoe voelt het om zonder schroom te zeggen wat je werkelijk voelt?
Ik ontdekte iets essentieels:
“Spreken is niet alleen een uiting naar buiten toe, het vormt ook de manier waarop ik mijzelf versta.”
Zelfwaardering begint met waarheidsspreken. Niet omdat het makkelijk is, maar omdat het de enige weg is naar een eigenlijk bestaan.
Gandhi zag waarheidsspreken als een discipline. In zijn autobiografie The Story of My Experiments with Truth beschrijft hij hoe waarheid geen abstract ideaal is, maar iets wat je dagelijks moet oefenen.
Wat als wij, net als Gandhi, waarheid zouden beoefenen als een dagelijkse discipline?
Wat zou er gebeuren als ik (jij) morgen spreekt zonder mijzelf (jezelf) te censureren?
Spreken als zijnswijze
Heidegger zegt:
โDe taal is het huis van het Zijn.โ
Als dat zo is, wat gebeurt er dan als we onszelf te lang binnenhouden? Dan wordt het huis te klein.
Sinds een tijd geef ik oefen ik met het verstaan van mijn eigen stem. Niet alleen in gedachten, maar ook in woorden. Allereerst op papier. Ik spreek weer waarachtig. Op sommige momenten…
Niet om te overtuigen. Niet om gelijk te krijgen. Maar omdat sommige dingen gezegd moeten worden. Niet omdat ze waarheid zijn, maar omdat ze waarheid zoeken.
Vrijmoedig spreken is een oefening. En ik oefen verder.
Doe je mee?
Vrijmoedige groet,
Jenya
Dit artikel is geรฏnspireerd door de eerste workshopdag ‘Vrijmoedig spreken’ onder waarachtige leiding van Mattias Desmet – 13 februari 2025