Wanneer oorsprong slaapt, tast het leven in het duister.
“All houses are dark until the mother wakes up.” Khalil Gibran
Soms raakt een zin me op een plek waar ik nog geen woorden had. Deze zin deed dat. Niet als een lofzang op moeders die alles dragen, maar als een stille waarheid over oorsprong. Over hoe alles begint bij moeder. Hoe zonder haar aanwezigheid, haar wakker zijn, het huis (letterlijk en figuurlijk) in het duister blijft.
Het trof me, omdat ik de duisternis goed ken. Het voelt vertrouwd, als een plek waar ik mezelf kan verzamelen en op kan halen. Misschien omdat het licht in mijn jeugd vaak afwezig was, en moeder niet werkelijk aanwezig was. Soms weet ik niet hoe het licht toe te laten, in mij, in contact, in het leven. In mijn eigen moeder zijn. Het kost me soms moeite om werkelijk wakker te worden, niet alleen โs ochtends, maar in het leven. Om mijn plek te nemen, de dag te beginnen, aanwezig te zijn. Alsof iets in mij telkens opnieuw moet kiezen voor licht, terwijl het donker vertrouwd voelt.
En toch, steeds vaker, steeds zachter, voel ik iets in mij dat wรญl ontwaken. Niet naar buiten toe, maar van binnenuit.
Moederschap als zijnsplek
Moeder zijn is niet iets wat je alleen doet, maar waar je bent. Een plek van oorsprong, van Zijn. In het systemisch werk van Bert Hellinger is de moeder niet primair een rol of functie, maar de poort van het leven. Alles begint bij moeder. Of we het nu willen of niet: door haar stroomt het leven tot ons. Zij is oorsprong, bedding, ordening.
“Wanneer de moeder haar plek niet inneemt, innerlijk afwezig blijft of zichzelf verliest in verplichtingen, blijft iets in het huis, het systeem, in de kinderenโฆ donker.”
Niet als schuld, maar als realiteit van haar plaats. Haar wakker zijn is niet alleen fysiek, maar existentieel. Zij is de bedding waarin anderen zichzelf kunnen vinden.
De worsteling van aanwezigheid
Zelf ervaar ik hoe lastig het is om iedere keer weer opnieuw evenwicht te vinden tussen alle rollen die ik heb. Moederschap voelt als een vanzelfsprekendheid en toch verlang ik er soms naar om niet beschikbaar te zijn. “Mama is even dicht.” Niet omdat ik wil verdwijnen, maar omdat ik moet voelen waar ik zelf ben. Alsof ik terug moet keren naar het donker, naar mezelf, om daarna opnieuw te kunnen verschijnen. En is moeder zijn eigenlijk wel een rol?
Een ervaring met mijn dochter raakte me diep. Ik stond letterlijk in de schaduw (moe en leeg) en voelde hoe het me moeite kostte om licht toe te laten. Ze keek naar me en zei: โMama, kom hier in het licht.โ
In dat moment leek zij mij wakker te maken. Ze werd de uitnodiging tot ontwaken, niet als kind, maar als bron. Ik liep naar haar toe, ging naast haar zitten. Ze keek me aan en zei: โFijn, hรจ mama, in het licht.โ
Alsof de orde hersteld werd. Doordat ik haar hand aannam als moeder van haar. Niet als verplichting, maar als keuze.
De moeder als bron | Simone de Beauvoir
In De tweede sekse onderzoekt de Beauvoir het moederschap niet alleen als maatschappelijke rol, maar als existentieel gegeven. Hoe verhoudt een vrouw zich tot het moederschap in vrijheid? Ze wijst op het gevaar van verstarring: wanneer moederschap verwordt tot functie, tot zorgplicht, verdwijnt de vrouw als vrije existentie. Ontwaken, bij De Beauvoir, is geen automatisme. Het is de moed om je plek te nemen, in vrijheid.
Misschien is de moeder geen gevangene van haar rol, maar degene die het licht toelaat. Niet omdat ze moet, maar omdat ze wil verschijnen.
Geen gedwongen aanwezigheid, maar een bewuste keuze om te zijn waar het leven begint. Haar wakker zijn is een innerlijk ja, een verbondenheid met haar oorsprong.
Zijn en het licht | Martin Heidegger
Heidegger noemt dit Seinlassen, het laten zijn. Wakker worden is geen streven naar helderheid, maar het toelaten van wat zich aandient. Niet grijpen, maar ruimte maken voor zijn. Als wij het licht proberen te forceren, onszelf dwingen tot helderheid, tot beschikbaarheid, verliezen we het contact met het Zijn zelf.
De moeder die wakker is, leeft niet in prestatie, maar in overgave. Ze wekt geen huis, maar ontvangt het leven dat door haar stroomt. Het is een beweging van laten, van verschijnen in wat er is, ook als dat donker is. En precies daarin wordt het licht voelbaar.
De kracht van het donker | Carl Jung
Jung laat zien dat ontwaken niet ontstaat ondanks de duisternis, maar dankzij de duisternis. Het donker is niet het ontbreken van licht, maar een ruimte van potentie, van integratie. Wanneer we het donker niet vermijden, maar bewoonbaar maken, ontstaat de mogelijkheid tot heelheid. Juist daar ontmoeten we onze eigen schaduw, onze oorsprong.
Ontwaken is dan geen fixatie op licht, maar het durven afdalen. Het durven dragen van wat we liever niet zijn, zodat we niet verdwaald raken in wat we denken te moeten zijn.
“In die beweging verschijnt een licht dat niet van onszelf is, maar dat door ons heen schijnt.”
Wat we ontvangen
Misschien is wakker worden niet het streven naar licht, maar het durven ontvangen ervan. Niet het altijd beschikbaar zijn, maar de moed vinden om steeds opnieuw op je plek te verschijnen. Als moeder, als mens, als oorsprong.
En dan laat de zin van Gibran zich opnieuw voelen: All houses are dark until the mother wakes up. Niet als oordeel, maar als herinnering.
Dat jouw aanwezigheid licht brengt. Niet omdat jij alles moet dragen, maar omdat jouw ontwaken ruimte maakt voor wat na jou komt.
Wil je je verder verdiepen in oorsprong, aanwezigheid en het durven laten zijn en ontvangen? Vanaf juni 2025 organiseer ik samen met Trudy Krabbe de Zijnscolleges bij de School voor Systemisch Bewustzijn (SSB). We nemen je mee in een fenomenologische en systemische reeks, waarin niet de oplossing, maar het onderzoek centraal staat.